İşlemciler

İşlemciler aleminde durmaksızın devam eden yeni atılımlar ile bu alemin krallığına oynayan Intel’in yeni spesifikasyon ve ürünleri, karşımıza sadece yeni teknolojiler değil aynı zamanda pek çok yeni terim ve kavram çıkardı. Bu ay, Bunları Biliyor musunuz köşemizde sizler için işlemciler hakkında sıkça sorulan bazı sorulara cevap aradık. İlginizi çekeceğini ümit ediyoruz.

Deschutes işlemci nedir?
Deschutes, Intel firmasının 0.25 mikron üretim teknolojisini kullanarak imal ettiği Pentium II işlemcilerin kod adıdır. (Intel’in 0.35 mikron teknolojisi kullanılarak ürettiği Pentium II işlemcilerin kod adı Klamath idi.) Mikron birimi açısından daha küçük sayıların söz konusu olduğu üretim proseslerinin önemli neticeleri arasında daha küçük kalıp ölçüleri, daha düşük güç tüketimleri ve daha az ısınma problemleri yer alır. Tüm bunların sonucu daha yüksek saat hızlarında çalışan CPU’lardır. Intel’in 333 MHz ya da üstünde çalışan tüm –masaüstü– Pentium II işlemcileri Deschutes modeli işlemcilerdir. (Deschutes’ler ilk çıktığında en düşük hızları 333 MHz [saniyede 333 milyon çevrim] idi.) Bunun yanı sıra notebook’lar için özel olarak üretilmiş olan ve 233/266 MHz hızlarında çalışan mobil Deschutes işlemciler de mevcuttur.

Deschutes’ün yeni BX çipseti tarafından destekleniyor olması neden bu kadar önemli?
Intel’in yeni BX çipseti 100 MHz’lik veriyolu hızlarını ve 100 MHz’lik SDRAM’i (senkronize dinamik RAM) desteklemektedir. Bunun neticesinde Intel, 500 MHz hızında çalışan Deschutes işlemciler üretme imkânına sahip olacaktır. Pratikte, işlemcinin maksimum saat hızı –normal şartlarda– sistem kartının veriyolu hızının 5 katı kadardır. Intel aynı zamanda hem masaüstü hem de notebook sistemlerde kullanılmak üzere bir BX çipset daha üretti. Bu ortak çipset sayesinde, masaüstü ve notebook bilgisayarları arasında hâlâ belirgin bir fark olarak duran performans açığının kapanması beklenebilir.

Son aylarda sık sık duyduğumuz slot ve soketli ifadeler ne anlama geliyor? Slot 1 (Slot One), Slot 2 (Slot Two), Socket 7, Super7 ve Slot A... Tüm bunların anlamı ne?
Slot 1, Intel’in Pentium II işlemcisi tarafından kullanılan konnektördür. Slot 2, Pentium II tabanlı server’lar için özel olarak dizayn edilmiş olan kartuş konnektördür; henüz çıkışını yapmamakla birlikte onunla daha yakından tanışacağımız günler uzak değildir. Socket 7, son iki yıl boyunca Pentium, Pentium MMX, AMD-K6, Cyrix 6x86 ile 6x86MX, ve IDT WinChip işlemcileri tarafından kullanılagelen konnektördür. Super7, Advanced Micro Devices (AMD) tarafından sunulan yeni bir anakart/çipset tasarımıdır. Super7, Socket 7 uyumlu işlemciler için 100 MHz’lik veriyolu hızı, AGP ve 100 MHz’lik SDRAM desteği gibi üstün özellikler sunmaktadır. Slot A, yine AMD tarafından öne sürülmesi düşünülen yeni bir konnektördür. Fiziksel boyut ve şekil açısından Intel’in özel Slot 1 konnektörüne denk olan Slot A, elektriksel özellikler bakımından, kendisine yüksek performanslı server ve iş istasyonlarında kullanılan Digital Alpha RISC işlemcisini model almıştır.

Celeron işlemci nedir?
Celeron, Intel tarafından üretilen ve Level 2 cache’den yoksun olan yeni bir Pentium II işlemcidir. Slot 1 ile elektriksel olarak uyumludur. Celeron, Slot 1 anakartlarına uymakla birlikte, 1000 dolar altı PC pazarında AMD, National Semiconductor Corp./Cyrix Corp. ve Integrated Device Technology (IDT) gibi Intel karşıtı şirketlerin düşük maliyetli Socket 7 işlemcileri ile de rekabet edebilecek. Celeron’un ilk örnekleri 266 MHz hızında çalışıyordu. Celeron, ham CPU gücünün ön plana çıktığı işlemlerde ya da bileşen-düzeyi benchmark’larda nispeten üstün performans sunan bir işlemci olmasına rağmen, özellikle sıradan iş uygulamalarında ya da uygulama-esaslı bazı benchmark’larda (meselâ Photoshop) “Pentium II” sıfatına yakışmayan bir yarış çıkarıyor. (Celeron’un ikinci kategorideki performansı, çoğu zaman, 233 MHz hızındaki bir Pentium MMX’den biraz daha düşük bir düzeyde seyrediyor.) Uygulama-esaslı benchmark’larda Celeron’un sergilediği bu zayıf performansın en büyük sorumlusu işlemcinin Level 2 cache’den yoksun olması. Bu eksiklik işlemciyi tabiri caizse boğuyor.

MMX ve MMX2 neyi ifade etmektedir?
MMX, tümü multimedya ve komünikasyon işlemlerine yönelik olan ve 1997 yılı Ocak ayında x86 komut kümesine dahil edilen 57 yeni komuttan ibaret bir komut kümesidir. Bu komutları bir çeşit kestirme yol olarak düşünebilirsiniz; evvelden ancak çok sayıda komutla gerçekleştirilebilen bir operasyon MMX komut seti sayesinde tek bir yeni komutla yürütülebilmektedir (Pentium ve Pentium II tabanlı sistemlerde, Pentium Pro’larda değil). Bu komutlar, multimedya ve komünikasyon uygulamalarında daha üstün bir performans sunmak için SIMD (Single Instruction, Multiple Data–Tek bir komut, birden fazla veri) olarak bilinen bir teknik kullanırlar. SIMD metodunda tek bir komut paralel olarak birden fazla veri parçası üzerinde çalışır. Örneğin, tek bir MMX komutu ile, sekiz (maksimum rakam) adet tamsayı çifti birlikte, paralel olarak (aynı anda) toplanabilir. Buradaki paralel çalışma sırasında 64 bit’lik register’lar kullanılır. Bu register’lar, işleme bağlı olarak, sekiz adet 8 bit’lik byte’lar, dört adet 16 bit’lik word’ler, iki adet 32 bit’lik double (ikili) word’ler ya da bir adet 64 bit’lik quad (dörtlü) word’ler olarak tanımlanır. MMX standardını ortaya koyan Intel’in, MMX teknolojisinin rakip firmaların işlemcilerinde de kullanılabilmesine izin vermesi günümüzde neredeyse tüm bilgisayarların MMX-yetenekli olmasını sağladı.

Intel’in MMX2 teknolojisi ise açılış galasını 1999 yılının başlarında Katmai işlemcisi ile yapacak. En azından bilgi işlem endüstrisinde tahminler bu yönde ağırlık kazanıyor. MMX2, bir işlemi eş zamanlı olarak kayan-noktalı (floating-point) veri parçaları üzerinde yürütebilen 70 yeni komut içeriyor (böylece toplam komut sayısı 127 olacak). Endüstri analistleri, MMX2’nin yeni 3D grafik işlemcileriyle (örneğin Intel’in i740 çipi) birlikte kullanılması halinde, masaüstü PC’lerin RISC tabanlı iş istasyonlarıyla rekabet edebilir bir performans sunacağını ifade ediyorlar.

Yeni bir 3D komut seti hakkında söylentiler var, bu nedir?
Bu duyumlar AMD, National Semiconductor/Cyrix ve IDT/Centaur Technology tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve bu üreticilerin x86 uyumlu işlemcilerine 21 yeni komut ilave eden bir teknolojiye ait. Bu yeni komutlar CPU’nun kendi bünyesindeki 3D grafik fonksiyonlarını hızlandırmayı amaçlıyor. Bu üç şirketin x86 pazarındaki toplam payı yaklaşık olarak % 15’lerde seyrediyor. Bu yüzden, yazılım üreticilerinden bu yeni 3D komut setine ne ölçüde bir destek geleceği başlangıçta herkes için merak konusu olmuştu. Ancak kısa bir süre önce önemli bir gelişme oldu: Microsoft, DirectX 6.0 teknolojisinin yeni 3D komut setini tam olarak destekleyeceğini duyurdu. DirectX 6.0’ı ilk olarak NT 5.0’da göreceğiz.

Önümüzdeki birkaç yıl içinde hangi yeni işlemcilerle tanışacağız?
AMD, yeni 3D komut setini destekleyen ve onboard Level 2 cache’e sahip olan yeni işlemciler (K6 3D+) sunmaya hazırlanıyor. Cyrix, yeni Cayenne çipi ile bir hamle peşinde. Cayenne işlemcisinin Socket 7 değil Slot 1 uyumlu olacağı bilgi işlem çevrelerinde dolaşan varsayımlar arasında. (Cyrix’in yeni ana şirketi National Semiconductor’ın Intel ile Slot 1 teknolojisi üzerine bir lisans anlaşması bulunuyor.) IDT, geliştirilmiş kayan-nokta birimleri içeren ve artırılmış MMX performansı sunan yeni işlemciler çıkaracak. IDT’nin yeni çiplerinde muhtemelen entegre Level 2 cache de bulunacak. Intel bu yıl içinde Deschutes’ün daha hızlı versiyonlarını piyasaya sunacak. Bu Deschutes’leri, 1999 yılı içinde, MMX2 yeteneğine sahip olan Katmai’ler takip edecek. Ve sonra Merced ile tanışacağız. Intel’in 64 bit’lik ilk işlemcisi olan Merced, x86 mimarisinde bir CPU değil. Merced, x86 komutlarını bir emülasyon çerçevesinde çalıştırabilecek. Intel’in Merced’e verdiği resmi isim ise “Intel Architecture 64-bit” ya da “IA-64.” Hewlett-Packard Corp., Merced’in geliştirilmesinde Intel’in iş ortağı konumunda. HP’nin halihazırda 64 bit’lik bir Unix işletim sistemi (HP-UX 11.0) mevcut. HP-UX 11.0, şu anda PA-RISC işlemcisi üzerinde çalışıyor. HP, PA-RISC mimarisinden IA-64 uğruna vazgeçecek gibi görünüyor.

İşlemci dünyasında bu gelişmeler yaşanırken PC’lerde ne gibi ilerlemeler göreceğiz?
Microsoft ve Intel tarafından önerilen PC99 standardını karşılayacak minimum konfigürasyon PC’de şu özelliklerin bulunmasını öngörüyor: 300 MHz Pentium II performansı, 2X DVD-ROM sürücü ve ISA veriyolunun yerine PCI 2.2, USB ve IEEE 1394’ün kullanımı. Bir başka yenilik de yine Intel, Microsoft ve Compaq’dan gelen Device Bay adındaki açık standartlı bir cihaz konnektörü. PC Card modeline benzetebileceğimiz Device Bay, üç standart tipte (notebook’lar için de yeterince küçük iki tane dahil) olabilen bir konnektör yuvası içerecek. Her bir yuvanın arkasında USB ve IEEE 1394 (FireWire) için konnektörler bulunacak. Bir Device Bay cihazı hot-swapping yeteneğinden faydalanmak için bu iki veriyolundan herhangi birisini kullanabilecek. Device Bay’in tipik kullanım alanları arasında ilave sabit diskler, DVD-ROM sürücüler, yedekleme amaçlı ve taşınabilir depolama cihazları sayılabilir. Tüm bunlar “genişletilebilirlik” kavramını PC kasasının dışına taşımamızda bize yardımcı olacak. Gelecekte, PC’lere yeni çıkan bir donanım yeteneğini eklemek için kasayı açmak zorunda kalmayacağız. (Hot-swapping işlemi sırasında bir cihazı ya da çevre birimini alıyor ve onu ilgili yuvaya bağlıyorsunuz, yapmanız gereken tek şey bu. Yeni eklediğiniz cihazın çalışması için sistemin yeniden başlatılması gerekmiyor.)